Izara beltzeko izarrak
Zinema beltza ?
Film noir ?
“Film noir” izendapena Nino Frank zinema kritikari frantziarrak erabili zuen lehen aldiz 1946an.
Estatu Batuetako Hollywoodetik zetozen film batzuei jarri zien izengoiti hori, bertze film motetatik desberdintzen zituzten ezaugarriak zituztelako.Harrezkero, bereizgarri horiek zituzten filmak beltza ezizenarekin ezagutu izan dira.
Zinema beltza erabateko produktu amerikarra da. Arras lotua XX. mendeko 30eko hamarkadan zeuden moralitate kodeen aurkako erantzunarekin, eta MacCarthismoaren aintzinean askatasunaren defentsan altxatutako izpirituarekin.
Zinema izan zen egoera itolarri hartatik ( erabat ezkorra) ihes egiteko jendeak hartu zuen biderik errazena.Film batean erailketa bat ikusten ahal da ondoriorik jasan gabe ; beraz, film hauek biolentzia, hilketa eta lege guztien urraketarekin jolasten dute.
Pertsonaiak, debekuaren mugetan, ongitik gaizkira joan-etorrian dabiltza etengabe.Dena dela, beraiek uste duten baino ahulagoak dira eta gaiztakeria izugarrienak burutzeko gai izango dira, horrelakorik egiteko gauza izango direnik ez pentsatu arren.
Era berean, arras indibidualistak dira , horrregatik, beste edozein generotako filmetan baino gizatiarragoak ( errari, zalantzati, gaizto edo kontraesankorragoak) . Ikusleari dena argi edo mamitua eman beharrean , bere horretan erakusten zaizkio pertsonaiak, eta ez du sekula asmatuko benetan nolakoak diren, ez behintzat azkeneko ordura arte.
Aunitzetan maitasuna agertzen zaigu amesgaizto horren irtenbide bakartzat, baina ez ohiko moduan . Ordura arte beti etxean lotuta zegoen emakumea, 30eko hamarkada horretan, kalera ateratzen da langabezia eta II. Mundu Gerra dela eta. Ondorioz, ordura arteko maskulinitatearen eredu indartsua desegonkortu egiten du.Hori islatzen dute film beltzeko emakume askok. Maitasunaren betiko ikuspegia ( amodioa, ezkongaialdia, ezkontza…)aldatu egiten da eta sexualitatea agerikoagoa da. Garbi geratzen da emakumeek suntsitzaile, anker edo maltzurrak izan daitezkeela eta edozer gauza egiteko prest daudela nahi dutena lortzeko, besteak beste maiteminduaren itxura . Maltako belatza edo Shangaiko dama filmak ikusi bertzerik ez dago.
Film hauetan, irrazionalitatearen eta amesgaiztoaren artean mugitzen dira pertsonaiak eta edozein momentutan esnatzeko zorian daudela dirudien arren , ez da sekula horrrelakorik gertatzen, haien zoritxarrerako.
Baina ezin dugu ahantzi film beltzek Ameriketatik kanpoko beste zenbait iturritatik ere edan zutela.II. Mundu Gerran, Alemaniatik ihesi Estatu Batuetara joandako zinemagileengandik batez ere ( Fritz Lang, Robert Siodmak edo Michel Curtiz besteak beste). Zuzendari hauek, alemaniar espresionismoaren jarraitzaleak ziren eta pertsonaien egoera psikologikoa kontuan hartzen zuten argiztapen teknikak eraman zituzten Holliwoodera.Horren adibide garbiena Fritz Langen M,Dusseldorfeko banpiroa (1931) maisulana da.
Ezin ditugu ahantzi, halaber, errealismo poetiko frantziarrak ( erromantikoa eta fatalista) edota italiar neoerrealismoak izan zuten eragina.
Patu beltzeko pertsonaia ilunak, egoera ilunetan, helburu ilunekin, zuri-beltzeko argiztapen itzaltsuan…nola ez ba “film noir” goitizena? Badago hoberik?
aitzinekoak...
Argazki
beltzak
