top of page

          Zinema beltzaren mito bat, emakume  fatala. Bi hitz  separaezin hauek aditzerakoan , nork ez du Rita Hayworth irudikatzen Gildaren paperean edo lehenago,  Marlene Dietrich Lolaren errolean  Josef von Strembergen  “Aingeru Urdina “ filmean, biak gizonen agindupeko giro hertsi  eta garratzean, baina gizonak menderatzen , batak  bere amorante ohia ( Glenn Ford ) , bertzeak Roth irakaslea.

​

          Aipatutako filmak, XX. mendearen lehen erdikoak  dira, baina bere protagonistak ez dira historiako lehen emakume fatalak  inondik ere. Emakumearen irudi suntsitzaile eta liluragarri honen  jatorria   ez da zineman bilatu behar , literaturan  baizik.

​

        Hastapenetan  Historiak eta Mitologiak  hainbertze adibide eskaintzen digute,  Troiako Elena, Circe aztia  edo gizonezkoendako gaitz guztien iturria izanen  zen, Zeusek  sortu zuen Pandora  xarmangarria .

​

        Baina  gaur egun ezagutzen dugun emakume fatalaren  imajina  XIX. mendeko  Ingalaterran, Frantzian eta Belgikan  burutzen  da, mende horretan mito hau itxuratuko duten  hainbertze arrazoi elkartuko direlakoz.

​

        Lehendabizikoa  talde feministen sorrera  eta honek jendartearen zati handi batean eragin zuen artegatasunean . Mugimendu hau 1870eko depresio handiarekin batera hasi zen Erresuma Batuan eta garai bertsuan hartu zuen indarra emakumearen irudi honek  poesian eta margolaritzan.

​

        Bigarrengoa emakumearen askatasunaren aldeko alderdiek  ingeles populazio puritauaren estatusean eragin zuten astindua. Ingeles arrunt eta atzerakoi giro hartan,  protestetan aritu ziren emakumeei  kaltegarri eta ohore gabeko etiketa  paratu  zitzaien. Denborarekin  New Woman deituriko  emakume oldartsu eta sutsu  hauek  bere eskubideak lortzeko zuzendu zituzten ekintzek eta indarrek   beldurra eragin zuten gizonezko anitzengan   eta eleberritan eta antzerkian  sekulako erantzuna izan zuten ( Ibsenen “Panpinen etxea” adibidez).

​

        Hirugarren arrazoia,  garai hartan garatu zen industria iraultza basa eta ankerrean  aurkitzen ahal dugu, emakumeen prostituzioa ordura arte sekula ikusitako neurrietara ikaragarri   areagotu zuena.

Laugarrena, garaiko zenbait pentsalari eta filosofo misoginoen eragina jendarte hartan, tartean Schopenhauer, Nordau, Weininger eta batez ere Nietzsche, bere gizanagusitasunaren aldarriarekin.

​

        Akitzeko, mugimendu estetizista eta sinbolistaren partaide anitzen  lana, zeintzuk momentuko moda eta zaletasunaren parte izanik, emakume erabat hondagarri baten imajina sortzen lagundu baitzuten. Baudelairek “Les fleurs du mal” poema liburuan “femmes damnés” deitzen die.Emma Bovary edo Anna Kareninak, desioa eta errepresioaren artean borrokatu behar izan zuten  ohitura eta ohoreak agintzen zuenaren   aurka, lehenbizikoak irabazi artio. Frank Wedekindek 1895 eta 1902aren artean  asmatutako Lulu pertsonaiak  ,era guztietako  harremanak  bizi ondoren prostituzioan akitzen du, garaian  ezmoral  eta arterik gabeko jo zen  antzezlanean.

​

        Baina, ze itxura eman zioten gizon  hauek guztiek  emakume  kezkagarri honi?

Emakume fatalaren irudi orokorra  ez da anitz aldatu denboran zehar . Bere edertasuna ez da bereziki fisikoa , lilura  bere anbiguitatean eta agerpen urdurigarrian datza.  Liraina eta erakargarria  bai, baina ez derrigorrez,  erakarpen indarra bere izaeraren alde ilun eta sexualean oinarritzen delakoz eta 1898an  Rudyard Kipling poeta britaniarrak “The Vampire” poema argitaratu zuelarik , emakume honi  Vamp izena paratu  zitzaion , vanpiro izenaren laburdura gisa, hurrupaketa sexual eta ekonomikoaren bidez bere ehizakiaren bizitza xurgatzen duelakoz  ; imajina honek  film beltzaren aro klasikoan gaur egun hain errotuta dagoen  “femme fatala”ren  iruditeria finkatzen lagundu zuen.

​

        XIX. mendearen akabailan eta XX. mendearen hasmentako kulturan emakume galgarri honen irudia  hedatzen joan zen eta  Oscar Wilde, Edward Munch, Gustav Klimt eta enparauen obretan  agertu zen  1940.  hamarkadan  komikietan  ere bere tokia aurkitu  artio  ( Will Eisneren “The Spirit”, izaten ahal da  adibide bat).

​

        Dagoeneko  zinema beltzaren erreginak ziren . Baina hau ,bertze baterako izanen   da.

 

Argazki

beltzak

  • Facebook - Black Circle
  • Twitter - Black Circle

Egilea : (h)ilbeltza

ilbeltzabaztanen@gmail.com

Baztan, 2015ko udazkena

bottom of page